از بیماریهای برجسته قرن حاضر است که ارتباط زیادی با سبک زندگی نادرست و تغذیه نامناسب دارد.این بیماری در خانم ها و بویژه پس از یاءسگی و بدنبال تغییرات هورمونی شایع تر است .البته بصورت طبیعی با افزایش سن کاهش در تراکم استخوان رخ میدهد اما اگر این کاهش بیش از حد طبیعی باشد فرد باید مورد مداوا قرار بگیرد .شیوه زندگی تاثیر بسزایی در نمودار شدن این بیماری دارد. برای مثال نداشتن تحرک بدنی بویژه انواعی که توام با تحمل وزن توسط اندامها باشد (weight bearing exercise)، سیگار کشیدن ، کمبود مصرف لبنیات و منابع غنی از کلسیم ، کمبود ویتامین D، مصرف برخی داروها در بلند مدت مانند کورتون و ...
علل و عوامل مختلف دیگری نیز در بروز این بیماری موثرند که ما نقشی در اصلاح انها نداریم. مانند ژنتیک ، سن پایین یاءسگی و روشن بودن پوست.
اهمیت : بدنبال کاهش تراکم استخوان و به اصطلاح پوک شدن ان فرد در معرض شکستگیهای خطرناک در ستون فقرات ، اندامها و بویژه لگن قرار میگیرد که ممکن است باعث زمینگر شدن فرد و در پی ان تبعات جسمی و روحی برای فرد و افراد وابسته گردد.
علایم: پوکی استخون علامت روشن و واضحی مانند انچه در دیگر بیماریها میبینیم ندارد. البته ممکن است دردهای پراکنده و غیر اختصاصی در اندامها یا ستون فقرات از نشانه های ان باشد.
تشخیص: بر اساس انجام ازمایش ویژه ای که برای این بیماری طراحی شده و در واقع نوعی تصویر برداری رادیولوژیک است داده میشود (Dual x-ray absorbtiometry).اساس این تست بر مقایسه تراکم بدست امده از ازمایش مذبور و مقایسه ان با میانگین گروه های سنی جوان تر به عنوان معیار است.توصیه میشود که خانم ها پس از سن یاءسگی حداقل یکبار این تست را انجام دهند و در کسانی که تحت درمان هستند برای پیگیری ، با فاصله ای کمتر از دو سال انجام این ازمایش توصیه نمیشود.
بر اساس جواب از مایش سنجش تراکم استخوان بیماران در سه گروه جای میگیرند:
1. محدوده نرمال که طبیعتا بیمار به حساب نمیایند.
2. در این گروه کاهش تراکم استخوان اتفاق افتاده اما نه به ان اندازه که وارد محدوده پوکی استخوان بشود.(osteopnea)
3. پوکی استخوان (osteoporosis)
درمان: داروهای مختلفی ممکن است با توجه به وضعیت بیمار بکار بروند.
1. بیسفسفوناتها (Bisphosphonates): بنا به صلاحدید پزشک ممکن است تجویز شوند . اثرات این داروها در طولانی مدت ظاهر میشود بنابراین باید در طولانی مدت مصرف شوند (بین 2 تا 5 سال). کاهش روند رو به جلوی از دست رفتن بافت استخوانی و نیز کاهش ریسک شکستگی از اثرات این داروها هستند . از جمله این داروها الندرونات واتیدرونات میباشند.
2. گروهای مختلف دیگی با توجه به شرایط بیمار ممکن است تجویز شوند مانند : رالوکسی فن، پاراتیرویید هورمون، کلسیتونین.
3. البته مصرف مکمل های کلسیم و ویتامین D نیز نباید از قلم بفتند .
چه غذاهایی نخوریم؟ برخی داروها جذب کلسیم را میکاهند مانند غذاهای شور ، نیز مصرف زیاد کافیین میتواند بر جذب کلسیم اثر منفی بگذارد.نیز مصرف زیاد نوشیدنیهای الکلی.
نویسنده: دکتر حسین ارجمند