سیاتیک چیست؟ قطور ترین عصب بدن که از به هم تابیده شدن چندین ریشه عصبی انتهای ستون فقرات تشکیل میشود و پس از عبور از لگن و پشت ران با رسیدن به زانو به شاخه های کوچکتری تقسیم میشود و در طول مسیر خود به عضلات مربوطه و بخشی از پوست اندام تحتانی عصب دهی میکند.
درد تیر کشنده ای که معمولا از کمر شروع میشود و باسن را در گیر میکند و ممکن است تا ساق پا و نیز خود پا ادامه پیدا کند را درد سیاتیک گویند. این درد ممکن است همراه با بی حسی و مورو مور و احساس ضعف توام باشد.
درد سیاتیک به ندرت در سنین زیر 20 سال مشاهده می شود و معمولا در میانسالی و در سنین حدود 40 تا 50 سال شایع تر است. محققان معتقدند تقریبا 43 درصد از جمعیت جهان به درد سیاتیک مبتلا هستند. این بیماری ناگهان بروز نمیکند بلکه به مرور زمان پیشرفت میکند.
علتها: سیاتیک در واقع یک نشانه است و نه نام یک بیماری. نشانه ای از مشکلات دیگری که علامتشان به صورت درد سیاتیک بروز پیدا میکند. بیماریهایی مانند:
فتق دیسک کمر، سر خوردگی مهره های کمری بر روی یکدیگر (spondylolisthesis) و تنگی کانال نخاعی (canal stenosis)
علاوه بر بیماریهای شایع نامبرده علل زیر نیز میتوانند دلیل درگیری عصب سیاتیک شوند:
بارداری، چسبندگی، کشیدگی یا اسپاسم ماهیچه، تومور های نخاعی، عفونت، شکستگی در ناحیه تحتانی کمر
علایم شایع درد سیاتیک: درد مزمن در یک طرف باسن یا پا، درد دو طرفه بسیار نادر است
دردی که از ناحیه پایین کمر یا از باسن شروع میشود و تا ران و ساق پا کشیده میشود
دردی که هنگام خوابیدن یا راه رفتن آرام میشود و در هنگام ایستادن و یا نشستن بدتر میشود
احساس مور مور و سوزن سوزن شدن و ضعف در پاها
احساس ضعف و بی حسی هنگام حرکت پا
درد کمر ضعیف تر از درد پا
درد سیاتیک با حرکتهای ناگهانی تشدید میشود مانند سرفه، عطسه و یا تغییر حالت مثلا هنگام بلند شدن
درمان ها: 1.درمانهای محافظه کارانه:
هدف از این نوع درمان بهبود علایم و دردی است که به دلیل فشار بر روی عصب ایجاد شده است. درمانهای بسیاری برای بهبود علایم سیاتیک وجود دارد که در اینجا به چند مورد موثر اشاره میشود
2.فیزیوتراپی:
در مراحل اولیه درد شدید سیاتیک معمولا استفاده از پک های گرم و یا سرد در بهبود درد موثر است. معمولا اول از کیسه یخ و سپس از کیسه آب گرم استفاده میشود. فواصل استفاده از این درمان بهتر است هر دو ساعت باشد. در صورت استفاده از کیسه یخ باید یک پارچه یا حوله بین پوست و کیسه یخ قرار داده شود. نیز استفاده از مدالیته های فیزیوتراپی مانند TENS و اولتراسوند میتوانند در تخفیف علایم کمک کنند .
3.دارو های مسکن:
برای تخفیف درد سیاتیک معمولا داروهای ضد التهاب غیر استروییدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن تجویز میشود. داروهای شل کننده عضلانی نیز ممکن است در کوتاه مدت (از چند روز تا حداکثر دو هفته) موثر باشند.
4.درمانهای مداخله ای:
در صورت پاسخ ندادن به درمانهای پیشین قدم بعدی میتواند استفاده از درمانهای مداخله ای باشد. درمانهایی مانند تزریق های اپیدورال یا اوزون نوکلیولیز . البته میزان فتق دیسک و شرایط بیمار برای استفاده از این روشها مهمند .
معمولا درد سیاتیک به مرور زمان بهبود میابد و زمان درگیری شدید معمولا بین چند روز تا حد اکثر 12 هفته طول میکشد. بعد از بهبود درد بیمار باید دوره های فیزیوتراپی و ورزش درمانی را بگذراند تا از بازگشت درد پیشگیری شود. همچنین باید شرایط محیط کار و یا سبک زندگی بیمار به نحوی تغییر کند که با نحوه صحیح حرکت و بلند کردن اجسام کمترین فشار بر ستون فقرات وارد شود.
5.ورزش های موثر در درد سیاتیک
بسته به نوع عامل سیاتیک و مقدار درد بیمار انواع ورزش ها تجویز میشود
حرکات تقویتی
هدف این نوع ورزش تقویت ماهیچه ها، تاندونها و رباط هاست. تقویت ماهیچه های کمر، شکم و باسن از اصلی ترین اهداف ورزشهای تقویتی است
حرکات کششی انجام حرکات کششی در تخفیف درد موثرند. بیشتر افراد این نوع حرکات را انجام نمیدهند. کشش عضلات پشت ران، از کمر تا زانو بسیار مهم است. حرکت موثر دیگر به این صورت است که روی دو زانو و دو دست خم شده و یک دست و پای مخالف را کشیده و پس از چند ثانیه دست و پای دیگر تکرار شود.
حرکات کم خطر ایروبیک
حرکات کم خطری مانند پیاده روی، شنا یا آب درمانی برای بهبود علایم سیاتیک بسیار اثر بخش هستند. حرکات ایروبیک این خاصیت را دارند که بدن در طول انجام این فعالیت ها اندورفین ترشح میکند که یک مسکن طبیعی است و باعث تخفیف درد سیاتیک میشود.
بیمار میتواند این ورزش ها را به تنهایی با به تناوب انجام دهد. ورزشهایی مثل یوگا، تای چی و پیلاتز نیز در صورت وجود مربی آگاه به شرایط بیمار مفید هستند.
درمان های جراحی اگر درد شدید در پا بیشتر از 4 یا 6 هفته طول کشید، اگر بیمار به درمانهای غیر جراحی جواب نداد و اگر بیمار به دلیل حاد بودن مشکل از انجام کارهای روزانه خود عاجز ماند، گزینه بعدی ممکن است عمل جراحی باز باشد.